ปฏิบัติภาวนาแบบใด

ถาม : สำหรับคนที่ไม่เคยปฏิบัติมาเลย สามารถเริ่มวิปัสสนาได้เลยหรือเปล่า จำเป็นต้องเริ่มจากสมถะก่อนหรือไม่

ตอบ : จริงๆ เขาเรียกว่า เป็นจริตของแต่ละคน ถ้าไม่ถูกจริตจะไปไม่ได้เลย

ถาม : การปฏิบัติภาวนาตามแนวทางศีล สมาธิปัญญานั้น ถ้านั่งสมาธิแล้วไม่ค่อยเกิดสมาธิ จะสามารถมีปัญญาโดยวิธีอื่นๆ หรือไม่

ตอบ : ปัญญานี่ ไม่จำเป็นต้องเกิดจากการนั่งสมาธิอย่างเดียวนะ นั่งสมาธิ ส่วนมากมันจะไปในทางสมถะ อยู่ในอิริยาบถไหนเราก็ปฏิบัติธรรมได้ทั้งนั้น ให้มีสติอยู่ที่ตัวเราจิตใจของเรา แยบคายอยู่ในสังขาร เห็นทุกสิ่งทุกอย่าง เราไปนั่งอยู่ในร่มไม้อยู่ในป่า เห็นใบไม้ร่วงก็พิจารณาเป็นกฎของไตรลักษณ์ เห็นอนิจจังความไม่เที่ยง ให้เห็นสิ่งทั้งหลายทั้งปวง เป็นของไม่เที่ยง คิดมาถึงตัวเรา น้อมเข้ามาใส่ตัวเรา โอปนยิโก น้อมเข้ามาที่ตัวเรา มันไม่เที่ยง มันเกิดขึ้น มันตั้งอยู่ แล้วก็ดับไป เห็นทุกสิ่งทุกอย่าง จะเกิดปัญญาได้พิจารณารูปธรรมนามธรรม สังขารร่างกายของเรานี่แหละ จะลืมตาก็ได้ จะหลับตาก็ได้ นี่เป็นพื้นฐานของวิปัสสนาทำง่าย ทำได้ทุกคน

ถาม : สติปัฏฐานสี่ ในข้อ ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐานหมายถึง ให้เราพิจารณาธรรมที่ตรงกันข้ามกัน เช่นมีมืด-สว่าง มีความดี-ความชั่ว มีโลกธรรมแปด มีเกิด-ตาย ให้ยกขึ้นมาพิจารณา ใช่หรือไม่

ตอบ : ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน จะอยู่ด้วยกันกับจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน ธรรมารมณ์คืออารมณ์ที่เกิดกับจิต เป็นกุศลบ้าง เป็นอกุศลบ้าง เป็นบาปบ้างเป็นบุญบ้าง อารมณ์เกิดขึ้นกับจิต จิตของเราก็เป็นบุญเป็นกุศลบ้าง เป็นบาปบ้าง จิตมีความโลภ ความโกรธ ความหลงบ้าง เราก็ตามดูจิตของเรานี่แหละ ดูธรรมารมณ์ ดูอารมณ์ที่เกิดกับจิต ควบคุมอารมณ์ที่เกิดกับจิต อะไรเป็นบาป มันคิดออกนอกลู่นอกทาง เราก็ควบคุมจิตของเราให้อยู่ อะไรเป็นกุศลเราก็ทำ  เรียกว่าบาปที่เกิดขึ้นแล้วก็เพียรละไป บาปที่ยังไม่เกิดเราก็เพียรอย่าให้เกิด บุญที่เกิดขึ้นแล้วก็รักษาไว้ บุญที่ยังไม่เกิดก็ให้เกิดขึ้น เรียกว่าทำความเพียรถ้าเราเห็นจิตใจของเราที่มันเป็นกุศลบ้าง อกุศลบ้าง หรือเห็นอารมณ์ที่เกิดกับจิต ก็คือเรารู้เท่าทันจิตของเราอาตมาว่าสติปัฏฐานนี่แหละง่ายที่สุด ไม่เลือกบุคคล ใครก็ทำได้ คนฟุ้งซ่านก็ทำได้ ให้มีสติมากๆ ก็ควบคุมจิตของเราได้

พระครูภาวนาอุดมคุณ (โสภา อุตฺตโม)
วัดเขาวันชัยนวรัตน์ นครราชสีมา
สาขาวัดหนองป่าพงที่ 82
ตอบตามธรรม เล่ม 2