ถาม : นิมิตกับอุปาทานเป็นตัวเดียวกันหรือไม่

ตอบ : มีหลายนิมิตนะ นิมิตของปุถุชนกับนิมิตของพระอริยเจ้าก็ไม่เหมือนกัน สมัยก่อนอาตมาชอบแสวงหา ไปสนทนากับครูบาอาจารย์ เคยไปธุดงค์แล้วได้พบหลวงพ่อพระอาจารย์มหาธนิตท่านเป็นมหาเปรียญ 9 แต่ไม่ยอมอยู่ฝ่ายปริยัติ ท่านออกปฏิบัติได้ไปสนทนากับท่านอยู่ที่วัดโคกโพธิ์ ปัตตานี ไปกราบเรียนถามในกลดของท่าน ว่านิมิตกับฝันกับคิดนี่เป็นอย่างเดียวกันไหม ท่านว่า ไม่ๆ คนละอย่าง อาตมาก็เล่าว่า แต่ผมมันเป็นอย่างนี้นะท่านอาจารย์ ในช่วงหนึ่งหลวงปู่ชาส่งไปจำพรรษาอยู่ที่อำเภอคำชะอี ตอนนั้นไม่นอนกลางคืนอยู่ 3 เดือน ไม่นอนเลย ทรมานมาก แรกๆ ประมาณสัก 20 คืน เจ็บปวดหมด ระบมไปทั้งตัว ง่วงมากๆ หงายหลังผลึ่งลงไปก็ต้องลุกขึ้น เพราะตั้งใจเนสัชชิกแล้วจะทำให้ได้ ก็ลุกขึ้นไปเดินจงกรม จะล้มก็ไปเกาะต้นเสาไว้ไม่ยอมให้ล้ม ง่วงมาก คืนที่ 1-15 นี่ทรมานที่สุด ถึงคืนที่ 20 ไป เหมือนกลางวันไม่มีง่วงไม่มีอะไรเลย ปกติจิตอาตมาเป็นคนมีความคิดเยอะ ท่านบอกว่าให้ทำอานาปานสติ ถ้าไปทำอย่างอื่นมันจะเอาไม่อยู่ จิตจะฟุ้งซ่านก็เลยตามดูจิตสิทีนี้ กำหนดจิตไป เวลาเรามีสติดีๆนี่ จิตของเราก็จะคิดไปๆๆ เราก็เอาสติตามดู พอเวทนาปวดเมื่อยมากๆ สติเราอ่อนลง ก็กลายเป็นฝัน บางครั้งบางคราวเป็นนิมิตไปเลย ไปคุยกับคนโน้นคนนี้ ไปเห็นโน่นเห็นนี่อะไรอย่างนี้แล้วก็กลับมา จะต่อเนื่องกัน เพราะว่าสติของเรามากแล้ว ก็ตามดูจิต มันก็ฟื้นขึ้นมา กลับมาหาตัวเราเหมือนเดิม ก็เข้าใจว่าจิตนี่ ฝันกับคิด นิมิตกับฝัน ก็อันเดียวกัน เวลานอนหลับ เราหลับขาดสติ ก็เป็นฝัน สติเราขาดไปปุ๊บ ก็ความคิดนี่แหละที่ฝัน เวลานั่งสมาธิ เราไม่หลับไม่นอนมีสติมากๆ อย่างนี้ ก็เป็นนิมิต กลับมาวัด กราบเรียนหลวงปู่ชา เล่าให้ท่านฟัง มันฝันหลวงพ่อ ผมไม่ได้นอนไม่ได้หลับนะแต่มันฝัน ท่านก็หัวเราะ มันฝันเรื่องอะไรล่ะ ฝันเห็นผู้หญิงไหม ท่านถาม เปล่าครับ เออ ดีไม่เป็นไรหรอก ฝันก็ช่างมัน ท่านว่า

           นี่เลยไปเถียงท่านอาจารย์มหาธนิต ว่า อ้าว ผมมันเป็นอย่างนี้ ท่านก็ว่า อ๋อๆ ใช่ๆ อันนั้นก็ใช่ เปรียบเหมือนกับเรียนหนังสือ เด็กประถมเขาก็เรียนอักษรพยัญชนะ 44 ตัว มัธยมก็เรียนเหมือนกัน อักษรพยัญชนะเท่ากัน ปริญญาโทปริญญาเอกก็เหมือนกัน แต่ความรู้จะแตกต่างกัน ท่านเปรียบอย่างนี้ นิมิตก็ใช่ ฝันก็ใช่ จิตก็ใช่ ท่านว่า แต่สำหรับภูมิของระดับเป็นพระอรหันต์จะเป็นอีกแบบหนึ่ง เป็นของจริง คนมีกิเลสก็เป็นของปลอม

พระครูภาวนาอุดมคุณ (โสภา อุตฺตโม)
วัดเขาวันชัยนวรัตน์ นครราชสีมา
สาขาวัดหนองป่าพงที่ 82
ตอบตามธรรม เล่ม 2